Den Bosch wordt ‘Oeteldonk’ tijdens carnaval, iedereen dost zich uit en een paar dagen lang viert iedereen samen feest. Van zondag 3 maart tot en met dinsdag 5 maart viert het zuiden van Nederland carnaval. Wat moet je als buitenstaander weten als je voor het eerst carnaval gaat vieren?
Uit het Nationale Carnavalsonderzoek blijkt dat ongeveer 1,5 miljoen Nederlanders carnaval vieren. In Nederland wordt het volksfeest op twee manieren gevierd: in Zeeland en Noord-Brabant wordt het Bourgondisch carnaval gevierd en in Limburg het Rijnlands carnaval. De laatstgenoemde variant is gebaseerd op hoe het volksfeest in Keulen en Venetië wordt gevierd, terwijl het Bourgondisch carnaval Franse invloeden heeft.
Het verschil tussen de twee soorten komt het sterkst tot uiting in de kleding. Tijdens veel Brabantse carnavalsvieringen dragen de feestvierders een boerenkiel met een sjaal of een om de hals geknoopte zakdoek, terwijl de Limburgse carnavalsgasten in extravagante kostuums, schmink en felle kleuren zijn uitgedost, zoals ook gebruikelijk is bij het Venetiaans carnaval.
Daarnaast vindt het carnaval in Limburg vooral buiten op straat plaats terwijl het carnaval in Brabant en Zeeland vooral binnen in cafés en kroegen plaatsvindt. De kleding dient daarop aangepast te worden: in Limburg mag je geen jas over je kostuum aantrekken, maar draag je hem onder je kostuum.
Hoewel het zwaartepunt van het carnaval in Nederland in de zuidelijke provincies ligt, doen sommige plaatsen boven de rivieren er ook aan mee. Zo zijn er bijvoorbeeld optochten in Emmer-Compascuum in Drenthe en Kloosterburen in Groningen. De geschiedenis van carnaval gaat terug tot de Middeleeuwen.
Zoek uit wat de regels voor de kostuums zijn
Het idee achter de boerenkiel is dat het iedereen gelijk maakt, zegt een woordvoerder van Prins Carnaval van Tilburg. De boerenkiel stamt uit de tijd van de industrialisatie in Brabant. “Met carnaval droegen zowel de eigenaar van de fabriek als de gewone arbeiders dezelfde boerenkiel. Het onderscheid tussen rijk en arm verdween”, zegt de woordvoerder.
Als je voor het eerst carnaval komt vieren, raadt het Gevolg van Prins Etienne van Tilburg aan om eerst te kijken wat het kledinggebruik in de desbetreffende plaats is. Zo is de boerenkiel in Den Bosch blauw, maar in Tilburg grijs. Carnavalstoeristen die geen research hebben gedaan, vallen snel op. “Een stel verdwaalde Rotterdammers in een berenpak herken je gelijk.”
‘Alles is geoorloofd tijdens carnaval’
Een ander belangrijk element van carnaval is dat de bestuurlijke klasse op de hak genomen wordt. “Tijdens carnaval mag je geoorloofd een lange neus maken naar de elite en de kerk”, zegt de woordvoerder. “Vandaar ook die provocerende teksten op praalwagens.”
De carnavalsoptocht is de plek om de draak te steken met de bestuurlijke elite. Op de wagens zijn vaak levensgrote karikaturen van politici of kerkelijke figuren gebouwd, die belachelijk worden gemaakt met leuzen als “’t Is crisis met al die ontslagen, wij gaan het in de carnaval(s)wagen”.
Om duidelijk te maken dat tijdens carnaval alles geoorloofd is, krijgen veel Brabantse steden en dorpen een eigen carnavalsnaam. Den Bosch wordt ‘Oeteldonk’, Tilburg ‘Kruikenstad’, Breda ‘Kielegat’, Helmond ‘Keiebijtersstad’. In Limburg en andere provincies behouden de plaatsen hun naam. Prins Carnaval regeert gedurende het volksfeest over deze steden. Hij is het gezicht van het feest en houdt de sfeer erin.
Prins Carnaval dag en nacht in touw
Armand I is de Prins van Maastricht, of ‘Mestreech’. In de week voor carnaval gaat hij van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat van afspraak naar afspraak. Zo bezoekt Prins Armand deze week scholen, verzorgingstehuizen en buurtcentra. “Hij is van 8.00 uur ’s ochtends tot 3.00 uur ’s nachts in touw”, zegt zijn rechterhand Guy Bannier, die de agenda van de Prins beheert.
Bij de functie van Prins Carnaval hoort flink wat bier. Volgens de Grote Gelderlander Prinsen Enquête van 2019 drinken de prinsen gemiddeld 18,5 glazen bier per dag. Niet iedere prins vulde de enquête even serieus in. Zo vulden sommige prinsen ‘een heel fust’ of ‘1.111 glazen’ in.
Ook de bezoekers drinken veel. “Er wordt stevig gedronken, dat hoort er wel bij”, zegt de woordvoerder van Tilburg. “Maar als je straalbezopen tegen een bar aan staat te hangen en lastig wordt, mikt de beveiliger je er gewoon uit. Als je te dronken bent, ga dan lekker naar huis. Morgen is er weer een dag.”
Do’s en don’ts van carnaval
- Do: zoek uit wat de kledingvoorschriften zijn in de te bezoeken plaats
- Do: wees uitbundig en maak flauwe grappen
- Do: koop een nieuw biertje als je het per ongeluk uit iemands hand stoot
- Don’t: wees niet handtastelijk en gedraag je niet agressief jegens je medefeestvierders
‘Uitbundigheid is prima, handtastelijkheid niet’
Carnaval is een tijd voor uitbundigheid, saamhorigheid en gezelligheid. “Maar verwar dat niet met dat het oké is om je tengels naar iemand uit te steken”, zegt de Tilburgse woordvoerder. Met carnaval zijn er honderdduizenden mensen op straat en die ruiken het meteen als je baldadig komt doen.”
Prins Armand I van ‘Mestreech’ voegt toe: “Kom verkleed! Iedereen gaat verkleed en geschminkt. Pas als je niet verkleed bent, val je op. We willen in de stad één grote confetti van schmink zien. Carnaval is voor iedereen en we vieren het samen”, besluit Prins Armand I.